بسم از هوا گرفتن که پری نماند و بالی

بیت نخست:

معنای بیت نخست:

اوج گرفتن دیگر برای من کافی است؛ چرا که دیگر توان خود را از دست داده‌­ام و پر و بالی برای من باقی نمانده است، از دست تو چگونه می‌­توانم بگریزم وقتی به این اسیر عشق هیچ فرصت و مجالی نمی­‌دهی.

نکات و آرایه­‌ها:

بسم: برای من کافی است.

هوا گرفتن: اوج گرفتن.

پر و بال نماندن برای کسی: توانایی نداشتن.

مجال: فرصت.

بیت دوم:

معنای بیت دوم:

انسان عاشق و درمانده‌­ای که چاره‌­ای داشته باشد، هیچ اندوهی ندارد، اما من نه راه فرار از عشقت را دارم و نه می­‌توانم راهی جهت دوستی و آشنایی با تو بیابم.

نکات و آرایه‌­ها:

ره گریز: اضافه اقترانی.

طریق آشنایی: اضافه اقترانی.

اوفتاده: درمانده.

احتیال: چاره­‌اندیشی.

بیت سوم:

معنای بیت سوم:

تمام عمر و روزگار زندگی­‌ام در دوری از تو گذشت، اما اگر هنوز احتمال دارد که در قیامت به وصال تو برسم، تحمل آن (سپری شدن عمر) همچنان آسان است.

نکات و آرایه‌­ها:

فراق: جدایی.

اتصال: پیوند، وصال.

بیت چهارم:

معنای بیت چهارم:

اگر آدمی امید داشته باشد که بالاخره روزی به وصال معشوق خواهد رسید به راستی بسیار زیبا و دلنشین است  که تمام عمرش در دوری از معشوق، صبور و شکیبا باشد(تمام عمر بار فراق را تحمل کند).

نکات و آرایه­‌ها:

به کف اوفتادن: حاصل شدن، میسر گشتن.

بیت پنجم:

معنای بیت پنجم:

تویی که نتوانسته­‌ای شبی را که بلندای آن به طول یک سال است، بیدار باشی، چه نتیجه­‌ای دارد که از غم روزگار برایت بگویم.

نکات و آرایه­‌ها:

حاصلی ندارد: نتیجه­‌ای ندارد.

درازنا: به بلندای.

بیت ششم:

معنای بیت ششم:

عجیب نیست اگر نسبت به حال انسان­‌های عاشق بی­‌تفاوت هستی و غم آنها را نمی­‌خوری، چرا که در تمام عمر چنین حالی را تجربه نکرده­‌ای.

نکات و آرایه­‌ها:

دردمندان: عاشقان.

بیت هفتم:

معنای بیت هفتم:

با من حرفی بزن که چنان در دام محبت تو گرفتار آمده‌­ام و چنان سرگرم و مشغول تو هستم که دیگر یادی از خویشتن نمی­‌کنم.

نکات و آرایه‌­ها:

اشتغال: مشغول بودن.

بیت هشتم:

معنای بیت هشتم:

ای قیامت (=معشوق) چرا نشسته­‌ای؟ برخیز و نشان بده قامت بلند و متناسب خود را ، قامتی که سراسر متناسب و به اندام است، برخلاف سرو بوستان که هیچگونه تناسبی ندارد!

نکات و آرایه­‌ها:

قیامت: استعاره از معشوق.

جناس: قیامت، قامت.

اعتدال: تناسب.

بیت نهم:

معنای بیت نهم:

چرا که مجلسِ سماع و رقص و پایکوبیِ امشبِ ما مجلسی نیست که دف  با ضربه‌ای و ساز بربط با گوشمالی از دست نوازنده، راحت شود(مجلس امشب ما تا دیر وقت برقرار است).

نکات و آرایه‌­ها:

سماع: رقص عارفانه.

دف و بربط: ابزار موسیقی.

طپانچه: ضربه با کف دست، سیلی.

بیت دهم:

معنای بیت دهم:

دیگر چهره­‌ی همچون آفتابت را به آسمان نشان مده، چرا که ماه از شدت شرمساری خمیده و هلال گشت.

نکات و آرایه‌­ها:

آفتاب رو: اضافه تشبیهی.

نکته: بیت دارای صنعت حسن تعلیل است.

تناسب: آفتاب، آسمان،قمر، هلال.

بیت یازدهم:

معنای بیت یازدهم:

موهای خوشبو و ظریف صورتت و محل قرار گرفتن خالت چنان متناسب و هماهنگ است که  گویی از قلمی که در حال نگارش خط غبار است، خالی فرو چکیده است.

نکات و آرایه‌های ادبی:

خط مشک بو: موهای تازه روییده شده اطراف چهره.

تو گویی: مثل اینکه.

غبار: خط ریز و نازکی که به زحمت می­‌توان آن را خواند.

بیت دوازدهم:

معنای بیت دوازدهم:

سعدی! تو نیز دیگر این مطلب را نگو که نگاه کردن به چهره‌­ی زیبارویان گناه است، در واقع نگاه نکردن به چنین چهره­‌ای زیبا گناه است!

نکات و آرایه‌های ادبی:

تکرار: گناه.