غزل “منم که شهره شهرم به عشق ورزیدن…”، بی شک یکی از زیباترین و پرمغزترین غزلیات حافظ هست؛ یکی از محوری ترین نکاتی که حافظ به گونه های مختلف کوشش می کند در این غزل به ما بیاموزد ، اهمیت نگاه عاشقانه و ندیدن عیب و بدی در دیگران و در همه زندگی است، به عبارت دیگر نگاه عاشقانه به همه اموری که در زندگی اتفاق می افتد مهمترین مسأله ایست که حافظ کوشش می کند با تعابیر و شکل های مختلف در این غزل به ما بیاموزد.
در ادامه کوشش خواهیم کرد آرایه، نکات و معنای شعر فوق را بیان کنیم.
بیت نخست: جناس: شهره و شهر.
واج آرایی: (شین).
بد دیدن: بدبین بودن، همه چیز از سر عیب و بدی تفسیر کردن.
تلمیح:مصراع دوم این بیت یادآور داستان حضرت عیسی و نگاه کردن به لاشه حیوان است که در آن میان تنها دندان سفید آن حیوان را می بیند.
معنی: در این شهر تنها من هستم که نسبت به همه چیز عشق می ورزم، و تنها من هستم که چشم خود را با بد دیدن آلوده نساخته ام. نکته ظریفی که در این بیت حافظ یادآوری می کند این نکته است که اگر از سر بدبینی به زندگی نگاه کنی، نخست وجود خود را آلوده ساخته ای!
بیت دوم: وفا کنیم: در اینجا مراد از وفا، وفای ما در برابر عهد و پیمان روز الست می باشد.
ملامت کشیدن : تحمل سرزنش و نکوهش.
اشاره به آیه قرآن وَلَا یَخَافُونَ لَوْمَهَ لَائِمٍ(آیه ۵۴ سوره مائده) معنی آیه: از سرزنش هیچ سرزنشگری نمی ترسند.
معنی: بر سر عهد وپیمان خود باقی بمانیم و در این راه از سرزنش هیچ سرزنشگری نهراسیم و خوش باشیم؛ زیرا در راه روش پرستش عاشقانه، هرگونه رنجیدن و گله کردن نشان کفر و ناسپاسی است.
بیت سوم: پیر میکده: پیر میکده، پیر میفروش، پیرمغان و.. همه این تعابیر در نظر حافظ معادل یکدیگر است و آن نماد انسان کامل و دانای کل است.
راه نجات: راه رستگاری. همان راهی که تمامی پیغامبران برای آن آمده اند.
معنی: از پیر میکده پرسیدم که راه رستگاری و نجات چیست؟ جام شراب را طلب کرد و گفت: اینکه هر عیب و ایرادی را بپوشانی.
چند نکته شگفت در مورد این بیت: نخست اینکه حافظ یا به عبارتی پیر میکده راه رستگاری را ندیدن عیب و رها کردن بدبینی میداند و نکته عجیب تر وشگفت تر اینکه پیر میکده برای راهنمایی حافظ و پاسخ دادن به سوال او ابتدا طلب جام شراب میکند و از آنجا که گفته شد پیر میکده در نظر حافظ نماد انسان کامل هست، قاعدتا تمام حرکات و گفتار او باید رمزگونه باشد، پس پیر میکده بطور سربسته و رمزگونه به حافظ و ما می آموزد که راه نجات و رستگاری در گرو اینست که ما عیب و ایرادی نبینیم و برای رسیدن به این مرحله نیز باید مست گردی! البته مشخص است که مراد از مستی در اینجا همان نگاه عاشقانه و سرمستی حاصل از آن است. به عبارت دیگر پیر میکده می گوید؛ چنانچه خود را سرگرم! و سرمست! نگردانی، شروع به عیب و ایراد گرفتن از خلقت و آدمیزادگان خواهی کرد. هرچند این مطلب طولانی می شود اما دلم اجازه نمی دهد این داستان عطار را در اینجا نیاورم:
آری عطار نیز معتقد است تا آدمی سرشار از عشق و مستی است، عیب و ایراد را نمی بیند.
بیت چهارم: باغ عالم: اضافه تشبیهی.
مردم چشم: مردمک چشم
گل چیدن: بهرهمند شدن.
نکته قابل توجه: حافظ در این بیت عملا عاشقانه به خلقت می نگرد و عالم را باغی زیبا می داند و مراد دل را بهره مند شدن از گل زیبای رخسار یار می داند، به عبارت دیگر کوشش می کند مفهوم بیان شده خود در مقام عمل نیز به تصویر بکشد.
معنی: هدف و غایت دل از تماشای باغ زیبای آفرینش چیست؟ اینکه آدمی به وسیله مردمک چشم از چهره زیبای تو بهره مند شود.
بیت پنجم: کنایه:نقش برآب زدن: کنایه از نابود و محو کردن.
ایهام تناسب: خراب کردن: ۱. نابود ساختن،۲. خود را مست و مدهوش ساختن.
معنی: شدت علاقه من به شراب از آن جهت است که (خود) را ویران سازم و هر گونه نقش و نگار مربوط به خود پرستی را ویران و نابود سازم.
بیت ششم: زلف: بعضی از عرفا زلف را نماد جذبه وکشش الهی می دانند، همچنین برخی آن را به معنی قرب و نزدیکی به حق در نظر گرفته اند.
واثق: اعتماد، کشش: جذبه.
جناس: سو و سود.
جناس یا تناسب حروف: کشش و کوشش.
معنی: به لطف و رحمت ِکشش و جذبه ی تو باور دارم و گرنه اگر از سوی تو کشش و عنایتی نباشد تمام سعی و کوشش ما بیفایده خواهد بود.
بیت هفتم: عنان تافتن: روی برگرداندن.
نکته قابل توجه: معمولا عمل واجب با فعل مثبت به کار می رود اما حافظ جهت برجسته سازی عمل واجب را به طور شگفت انگیزی با فعل منفی بکار برده است و طنز عجیبی در این بیت نیز بکار برده است.
معنی: از این مجلس پند و اندرز روی گردان خواهیم شد و به طرف میکده خواهیم رفت، زیرا نشنیدن پند کسانی که خود عمل نمیکنند، واجب است.
بیت هشتم: خط یار: موهای تازه روییده اطراف چهره یار.
خوب: زیبا.
عارض: چهره.
نکته زیبا در مورد این بیت: حافظ به ما می آموزد که ببین طبیعت و خلقت خداوند نیز عاشق و سرسپرده زیبایی است، تو نیز بیاموز و عاشق زیبایی باش، بخاطر همین مطلب مثال می زند و می گوید به صورت زیبارویان بنگر و ببین چگونه موهای اطاف چهرهاش دور صورتشان می گردند و طواف می کنند
معنی: از موهای تازه روییده اطراف چهره معشوق، عشق ورزی با چهره زیبا را بیاموز،زیرا گردیدن در اطراف چهره ی زیبارویان دلنشین و خوشایند است.
بیت نهم: زهد فروش: کسانی که ادعای پاکی و دینداری دارند.
معنی: ای حافظ تنها لب معشوق و جام شراب سزاوار بوسیدن است، مراقب باش و بدان بوسیدن دست کسانی که ادعای پاک بودن دارند اشتباه و گناه هست.
12 دیدگاه روشن معنی شعر منم که شهره شهرم به عشق ورزیدن، غزل شماره ۳۹۳ حافظ
باعرض سلام خدمت شما من اگه جای شما بودم یکم موضوع رو بیشتر باز میکردم و فقط در حد معنی شعر توضیح نمیدادم به نظر من پتانسیل شعر خیلی بالان
سلام
بسیار لذت بردم و سپاس گزارم🙏🏼💐
درود فراوان بر شما و تشکر از زحمات شما, بسیار عالی بود
خیلی عالی بود
عالی بود
با درود، هرگز تفسیر باین زیبایی در مورد این اثر ندیده و نشنیده بودم و چقدر بجا و بموقع ! سپاس و آفرین بر شما.
سپاسگزارم
درود سپاس از شما
به رحمت سر زلف تو واثقم ورنه کشش چو نبود از آنسو چه سود کوشیدن
این بیت با معنی ظریف وژرف را بخوبی تفسیر شد ممنون
سپاسگزارم
تفسیر خوبی بود هر چند بیشتر جای کار داشت . قرآن کریم می فرماید لم تقولون ما لا تفعلون و خواجه می گوید : که وعظ بی عملان واجب است نشنیدن ” واقعا در همین یک غزل حافط درس بزرگ خداشناسی و انساندوستی موج می زند . کاش نظام آموزشی ما از همان پایه اول در کنار مفاهیم متعالی قرآن بچه ها را به سمت و سوی حافظ و مولانا و سعدی و سایر مفاخر ادبی سوق می داد
درود من از شرح هاتون خیلی استفاده کردم و لذت بردم 🙏 لطفا اشعار گزیده مولوی رو هم زحمت شرحش رو بکشید .سپاسگزارم🌹