بیت نخست:
معنای بیت نخست:
نصیحتگویان که چنین خود را پاک و مطهر در محراب و منبر نشان میدهند در خلوت کاری بر خلاف گفتههای خود انجام میدهند.
نکات و آرایه های ادبی:
واعظ: نصیحتگو.
جناس: جلوه، خلوت.
تضاد:جلوه و خلوت.
تناسب: واعظ، محراب، منبر.
نکته: یکی از رندانه ترین ناسزاهایی که در طول تاریخ زبان و ادبیات فارسی به ریاکاران گفته شده است این بیت حافظ است و تمام زیبایی این ناسزا نیز از آنجا شروع میشود که حافظ هیچ ناسزایی نگفته است. اجازه بدهید واضحتر این مطلب را بیان کنم حافظ در مصراع دوم تنها به این گفته بسنده می کند “آن کار دیگر میکنند” چنانچه می بینید حافظ عملا هیچ حرف خاصی نزده است اما در واقع عبارت “آن کار دیگر” گویی همانند “نقطه چین” عمل میکند چرا که ذهن خواننده به طور ناخودآگاه آن نقطه چین را پُر می کند در حالی که در واقعیت حافظ هیچ ناسزایی نگفته است.
بیت دوم:
معنای بیت دوم:
سوالی دارم از دانشمند مجلس این نکته را بپرس: چرا کسانی که مردم را وادار به توبه و پرهیزگاری میکنند خود هرگز توبه نمیکنند.
نکات و آرایه های ادبی:
مشکل داشتن: سوال داشتن.
نکته: مصراع دوم احتمالا اشاره به آیهی ۴۴ سوره بقره دارد: أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَکُمْ وَأَنْتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ ۚأَفَلَا تَعْقِلُونَ.
توبه کمتر میکنند: هرگز توبه نمیکنند.
بیت سوم:
معنای بیت سوم:
مثل اینکه هرگز به روز قیامت اعتقادی ندارند چرا که مشغول این همه نیرنگ و تقلب در کار خداوند هستند.
نکات و آرایه های ادبی:
روز داوری: روز قیامت.
قلب: تقلب و وارونه جلوه دادن.
دغل: مکر و فریب.
داور: خداوند.
بیت چهارم:
معنای بیت چهارم:
خداوندا این تازه به دوران رسیده ها را به جایگاه قبلی خودشان بازگردان چرا که امروزه به واسه داشتن چند غلام ترک و چند چارپا به همه فخر می فروشند و خود را برتر از همه می دانند.
نکات و آرایه های ادبی:
نو دولت: تازه به دوران رسیده.
استر: چارپا.
تناسب: خر، استر.
با خر خودشان نشان: به جایگاه قبلی خود باز گردان.
بیت پنجم:
معنای بیت پنجم:
ای کسی که در خانقاه به گدایی رسیده ای از آن جا برخیز و به سمت دیر مغان برو و ببین که در آنجا به تو شرابی می دهند که به واسطه خوردن آن دل تو ثروتمند و غنی خواهد شد.
نکات و آرایه های ادبی:
خانقه: خانقاه؛ محل عبادت صوفیان.
برجه: برخیز.
دیر مغان: محل عبادت زرتشتیان.
آب: استعاره از شراب.
تضاد: گدا و توانگر.
بیت ششم:
معنای بیت ششم:
زیبایی نامتناهی خداوند هر چند که عاشقان خود را میکشد اما باز گروهی دیگر از عالم غیب آشکار میشوند و عاشقانه آماده جانفشانی در راه او میشوند.
نکات و آرایه های ادبی:
زمره: گروه.
غیب: جهان ناپیدا.
سر بر میکنند: آشکار میشوند.
بیت هفتم:
معنای بیت هفتم:
ای فرشتگان به سراغ میخانه عشق بروید و در آنجا خداوند را به پاکی ستایش کنید چرا که در آنجا گل وجود آدمی را ورز می دهند.
نکات و آرایه های ادبی:
ملک: فرشته.
طینت: گِل.
مُخَمَّـر : تخمیر کردن، وَرز دادن.
نکته: بیت فوق از لحاظ معنایی یادآور بیت زیر است:
دوش دیدم که ملایک در میخانه زدند گل آدم بسرشتند و به پیمانه زدند.
بیت هشتم:
معنای بیت هشتم:
هنگام صبح از عرش الهی بانگ و فریادی می آمد جبرییل گفت: مثل اینکه فرشتگان مشغول حفظ کردن شعر حافظ هستند.
نکات و آرایه های ادبی:
عقل: عقل اول یا همان جبرییل.
قدسیان: ملایکه، ساکنان عالم ملکوت.
1 دیدگاه روشن تفسیر شعر واعظان کاین جلوه در محراب و منبر می کنند
بسی لذت بردم از توانایی و شکوه عظمت درونتون که اینچنین وربلایز کرد این غزل رو که در این تاریخ بسیار مناسب و به جا بود