شب عاشقان بی دل چه شبی دراز باشد

بیت نخست:

معنای بیت نخست:

شب عاشقان دلباخته، شبی دیرگذر و طولانی مدت است، ای محبوب من تو بیا که از همان اول شب، صبح نمایان باشد (تو که باشی شب به شدت کوتاه می‌­شود).

نکات و آرایه­‌ها:

تکرار: شب.

تضاد: شب، صبح.

در صبح: استعاره مکنیه.

بیت دوم:

معنای بیت دوم:

چگونه امکان دارد کبوتری که گرفتار پرنده شکاری است، از چنگالش فرار کند، من نیز همچون کبوتر نمی‌­توانم از دست عشق تو رها شوم.

نکات و آرایه‌­ها:

باز: پرنده شکاری.

تضاد: سفر، اسیر.

تناسب: باز، کبوتر.

بیت سوم:

معنای بیت سوم:

از شدت محبتی که به تو دارم، نمی­‌خواهم به چهره‌­ات نگاه کنم؛ از نشانه­‌های دلباخته­‌ی راستین این است که تمام دارایی خود را در راه معشوق ببازد(حتی نگاه کردن به او را).

نکات و آرایه­‌ها:

پاکباز: کسی که تمام دارایی خود را ببازد.

محب: عاشق.

بیت چهارم:

معنای بیت چهارم:

کرشمه‌­ای از روی عنایت به ما داشته باش و نگاهی به ما کن؛ چرا که عاشقان دردمند از سر احتیاج دعا می‌­کنند.

یا

تو را به عنایتت که سرشار از ناز است قسم می­‌دهم که نگاهی به ما کن؛ …

نکات و آرایه­‌ها:

ایهام: به کرشمه عنایت: ۱. کرشمه­‌ای از سر عنایت؛ ۲. قسم به عنایتت که سرشار از ناز است.

کرشمه: ناز، عشوه.

کرشمه عنایت: اضافه اقترانی.

بیت پنجم:

معنای بیت پنجم:

سخنی را که دیگر طاقت ندارم، حتی از خویشتن پنهانش کنم، با کدامین دوست می­‌توانم بگویم که رازدار  باشد؟

نکات و آرایه‌­ها:

محل راز: رازدار.

بیت ششم:

معنای بیت ششم:

نمازی که مدام تو در خیال و تصور نمازگزار باشی، دیگر نماز نیست، تو، معشوق من همچون بتی هستی که نمی‌­گذاری نماز من، نمازی صحیح باشد.

نکات و آرایه­‌ها:

خیال:تصور، گمان.

صنم: معشوق، بت.

تکرار: نماز.

بیت هفتم:

معنای بیت هفتم:

هنگامی که تو را به عنوان معشوق برمی­‌گزیدم، هرگز چنین فکر نمی­‌کردم که من مدام تعریف و ستایش تو کنم، اما تو مدام به من ظلم و بی­‌توجهی کنی.

نکات و آرایه‌­ها:

ثنا: تعریف و تمجید.

حمد: ستایش.

بیت هشتم:

معنای بیت هشتم:

سعدی، اگر دیگر بار او را دیدی، هرگز از اندوه دل خودت چیزی نگو؛ چرا که شب وصال، شبی کوتاه است و حرف بسیار!

نکات و آرایه‌­ها:

تضاد: کوتاه، دراز.

تناسب: مگوی، سخن.

بیت نهم:

معنای بیت نهم:

حال که تصمیم گرفته‌­ای، در راه وفا داری و عهد و پیمان یاران قدمی برداری، اگر از آزمون­‌ها و رنج­‌های راه بترسی، قدم تو قدمی راستین نخواهد بود.

نکات و آرایه­‌ها:

قدم برگرفتن: کنایه از انجام کار.

بلا: آزمون، رنج.

مَجاز: غیر واقعی.