صبح است ساقیا قدحی پر شراب کن

بیت نخست:

معنای بیت نخست:

ای ساقی، صبح شده است، ظرفِ شراب را پر کن؛ زمان برای لحظه‌ای نمی‌ایستد، پس تو نیز عجله کن! و جام شراب را به ما بده.

نکات و معانی:

قدح: ظرف شراب.

دور فلک: گردش روزگار.

تضاد: درنگ و شتاب.

جناس: شتاب، شراب.

بیت دوم:

معنای بیت دوم:

ای ساقی قبل از آنکه این دنیای ناپایدار و زودگذر ، خراب و ویران شود، ما را از شراب سرخرنگ مست و مدهوش کن.

نکات و معانی:

عالم فانی: دنیای زودگذر.

باده گلگون: شراب سرخرنگ.

جناس: خراب؛ معنای اول: ویران، معنای دوم: مست و مدهوش.

ایهام تناسب: خراب و فانی.

بیت سوم:

معنای بیت سوم:

شراب همچون خورشیدی از مشرق ساغر برآمد و ظاهر شد، اگر به دنبال توشه‌ای برای عیش و خوشگذرانی هستی، خواب را رها کن.

نکات و معانی:

خورشید می: اضافه تشبیهی.

مشرق ساغر: اضافه تشبیهی.

برگ: توشه، آذوقه.

تضاد: طلب و ترک.

تناسب: خورشید، مشرق، طلوع.

بیت چهارم:

معنای بیت چهارم:

زمانی که آسمان از خاک وجود ما کوزه‌ها ساخت؛  هشیار باش و مراقب باش که کاسه سر من را پر از شراب کنی!

نکات و معانی:

چرخ: آسمان مجاز از روزگار.

کند: سازد.

زنهار: آگاه باش.

بیت پنجم:

معنای بیت پنجم:

من اهل پرهیزکاری و توبه و ادعاهای پوچ و بی‌معنی نیستم، اگر می‌خواهی با من صحبت کنی در مورد جام شراب ناب صحبت کن.

نکات و معانی:

زهد: پرهیزکاری.

توبه: پشیمانی.

طامات: لاف و ادعاهای صوفیانه.

خطاب کن: سخن بگو.

نکته: نکته قابل توجه و رندانه حافظ در این بیت قرار دادن و مترادف دانستن طامات، با زهد و توبه هست.

بیت ششم:

معنای بیت ششم:

ای حافظ، کار درست، علاقه شدید به سرمستی است؛ پس برخیز و برای انجام کار درست تصمیم محکمی بگیر.

نکات و معانی:

صواب: درست.

عزم جزم: تصمیم محکم.

جناس: عزم، جزم.

تکرار: صواب.