معنی شعر زلف بر باد مده تا ندهی بر بادم

بیت نخست:

معنای بیت نخست:

اگر می‌­خواهی مرا  از شدت عشق نیست و نابود نکنی، گیسویت را  در باد رها نکن، همچنین اگر می­خواهی بنیاد هستی مرا نابود نکنی، عشوه و ناز آغاز نکن.

نکات و آرایه­ ها:

زلف بر باد دادن: پریشان کردن زلف.

بر باد دادن: نیست و نابود کردن.

جناس: بنیاد، بنیاد.

بنیاد اول در معنای شروع و آغاز کردن، بنیاد دوم در معنای اصل و اساس.

جناس: مکن،نکنی.

بیت دوم:

معنای بیت دوم:

با هر کس و ناکسی مشغول عیش و نوش نشو تا از شدت اندوه خون جگر نخورم، همچنین از من روی بر مگردان تا فریادم به آسمان نرسد.

نکات و آرایه ­ها:

خون جگر خوردن: غم و اندوه فراوان خوردن.

سرمکش: سرپیچی نکردن، نافرمانی نکردن.

بیت سوم:

معنای بیت سوم:

زلفت را پر پیچ و تاب نکن تا مرا اسیر و دربند نکنی، همچنین زلف آراسته­‌ات را تاب مده تا مرا نیست و نابود نکنی.

نکات و آرایه­ ها:

دربند: اسیر کردن.

طُرّه: موی جلوی سر.

بیت چهارم:

معنای بیت چهارم:

همنشین افراد بیگانه نشو تا مرا بی­قرار و بی‌­تاب نکنی، همچنین غم‌خوار نامحرمان نشو تا مرا غمگین نگردانی.

نکات و آرایه­ ها:

تناسب: بیگانه ، اغیار.

تضاد: بیگانه، خویش.

تضاد: غم، شاد.

بیت پنجم:

معنای بیت پنجم:

چهره­‌ی همچون گل خود را نشان بده تا دیگر احتیاجی به دیدن گل نداشته باشم، قامت بلند خود را نمایان کن تا دیگر از تماشای سرو رها شوم.

نکات و آرایه ­ها:

رخ برافروز: خود را آشکار ساز.

قد برافراز: برخاستن.

جناس: افروز، افراز.

تناسب: برگ گل، سرو آزاد.

سرو آزاد: نام نوعی سرو.

آزاد : ایهام تناسب.

بیت ششم:

معنای بیت ششم:

چشم‌­نمای هر جمعی نشو (چونان شمع در هر مجلسی درخشان نشو) وگرنه مرا خواهی سوزاند، همچنین از هر گروهی یاد نکن تا هرگز از خاطرم بیرون نروی.

نکات و آرایه ­ها:

شمع جمع شدن: روشنی بخش و گل سرسبد مجلس شدن.

جناس: شمع، جمع.

نکته: شمع خود را می­‌سوزاند اما حافظ در اینجا مدعی است: هنگامی که معشوق  در مجلس چون شمع می­‌درخشد، عاشق را می­‌سوزاند.

نکته ۲: از یاد رفتن می­توان ایهام گرفت: ۱. از یاد من خواهی رفت. ۲. مرا از یاد ببری.

بیت هفتم:

معنای بیت هفتم:

خود را در شهر مشهور و انگشت‌­نما نکن تا از شدت بی‌­قراری و آوارگی سر به کوه نگذارم، همچنین شور و غوغایی همچون شیرین از خود نشان مده تا مرا همچون فرهاد عاشق و سرگشته نکنی.

نکات و آرایه­ ها:

شهره: مشهور.

جناس: شهره، شهر.

تضاد: شهر، کوه.

سر در کوه گذاشتن: بی‌­قرار و آواره شدن.

شور شیرین: ایهام تضاد.

تناسب: شیرین، فرهاد.

تناسب: شیرین، فرهاد، کوه.

بیت هشتم:

معنای بیت هشتم:

به من بیچاره رحم کن و به فریادم برس، تا فریاد دادخواهی من به درگاه آصف نرسد.

نکات و آرایه­ ها:

تکرار: فریاد.

آصف: وزیر معروف حضرت سلیمان، در اینجا منظور خواجه جلال الدین تورانشاه است، یکی از ممدوحین حافظ.

بیت نهم:

معنای بیت نهم:

دورباد از حافظ اگر روزگاری از ظلم و جور تو روی بگرداند چرا که از آن روزی که مبتلا و اسیر تو شده است، (از تعلقات دنیوی) آزاد و رها گشته است.

نکات و آرایه ­ها:

حاشا: هرگز، دور باد.

روی برگرداندن: رها کردن، ترک گفتن.

دربند: اسیر.

تضاد: دربند و اسیر.