به مژگان سیه کردی هزاران رخنه در دینم

بیت نخست:

معنای بیت نخست:

با مژه­های سیاه رنگ خود، دین و ایمانم را ویران ساختی، به پیشم بیا تا هزاران درد و بلا را از چشمان خمارت دور سازم.

نکات و آرایه­‌ها:

چشم بیمار: چشم خمار؛

نکته: داشتن چشم خمار یکی از معیارهای زیباشناسی در مورد معشوق است.

تکرار: هزاران.

تناسب: مژگان، چشم.

بیت دوم:

معنای بیت دوم:

ای همدم دل و جانم که یاران و عاشقانت را فراموش کرده­‌ای، امیدوارم آن روزی که لحظه‌­ای از یادت غافل شوم هرگز نیاید.

نکات و آرایه­‌ها:

الا: هان، آگاه باش.

هم­نشین دل: همدم دل و جان.

جناس: یار، یاد.

بیت سوم:

معنای بیت سوم:

دنیا هم کهن و سال­خورده است و هم بی‌­اساس و بی‌­بنیاد، فغان و فریاد که به راحتی عاشقان دلداده‌­­ای چون فرهاد را می‌­کُشد، این دنیا با حیله و نیرنگ­‌هایش چنان کاری کرده است که من حتی از جان شیرین خودم نیز دل­‌زده و خسته شده­‌ام.

نکات و آرایه­‌ها:

فرهاد: دلداه و سرسپرده شیرین.

جناس: فرهاد، فریاد.

ایهام تناسب: شیرین؛ ۱. جان شیرین، ۲. شیرین معشوق فرهاد.

بیت چهارم:

معنای بیت چهارم:

دوری از یار چونان آتشی است که از شدت سوز و گداز آن همچون گل غرقِ عرق شده‌­ام، ای نسیم سحرگاهی بوی خوشی از آن زلف معطر یار بیاور.

نکات و آرایه­‌ها:

آتش دوری: اضافه تشبیهی.

تاب: حرارت.

جناس: غرق، عرق.

باد شبگیر: نسیم سحرگاه.

عرق­چین: نوعی کلاه نازک که عرق را جمع می­‌کند؛ استعاره از زلف معشوق.

بیت ششم:

معنای بیت ششم:

هر دو عالم، هم فدای معشوق زیبارو و هم فدای ساقی باد؛ چرا که می­‌بینم رسیدن به سروریِ جهان، در گرو و وابسته به عشق است.

نکات و آرایه‌­ها:

جهان فانی و باقی: دنیای ناپایدار و پایدار.

تضاد: فانی و باقی.

شاهد: زیبارو.

جناس: باقی و ساقی.

طفیل: وابسته، متکی.

بیت هفتم:

معنای بیت هفتم:

اگر محبوب به جای کس دیگری را انتخاب کند، صاحب اختیار است و حق دارد، اما اگر من به جای عشق به محبوب، جان خودم را برگزینم، حرامم باد.

نکات و آرایه­‌ها:

جناس: دوست، اوست.

تکرار: گزیدن.

جناس: جان، جای.

تکرار: دوست.

بیت هشتم:

معنای بیت هشتم:

بلبل، صبح به خیر را به زبان نغمه‌­خوانی سرود، ای ساقی، کجایی؟ برخیز (جام شرابی بیاور) که تصویر و خیالی که دیشب در خواب دیده‌­ام، در سرم غوغا به پا کرده است.

نکات و آرایه‌­ها:

صباح الخیر: صبح بخیر.

غوغا کردن: هیاهو به راه انداختن.

دوشین: دیشب.

بیت نهم:

معنای بیت نهم:

اگر در وقت مرگ و در هنگام جان دادن تو روشنی‌­بخش بسترم باشی، همان شب مرگ یک‌­راست از بستر مرگ به قصر حوران بهشتی خواهم رفت.

نکات و آرایه­‌ها:

حورالعین: زن سیاه چشم بهشتی.

شمع بالین: شمع کنار بستر.

مترادف: بالین و بستر.

تناسب: رحلت، جان دادن.

بیت دهم:

معنای بیت دهم:

داستان  شور و شوق وصال که در این نوشتار ثبت کرده­‌ام یقین بدانید که درست و بی­‌غلط است، چرا که حافظ(ایهام) آن را به من آموخته است.

نکات و آرایه‌­ها:

حدیث آرزومندی: داستان شور و اشتیاق.

نامه: کتاب، نوشته.

همانا: بی‌­شک، یقینا.

ایهام: حافظ؛ ۱. شخص حافظ، ۲. نامی است از نام­‌های خداوند.

تلقین: یاد دادن.