بیت نخست:
معنای بیت نخست:
با مژههای سیاه رنگ خود، دین و ایمانم را ویران ساختی، به پیشم بیا تا هزاران درد و بلا را از چشمان خمارت دور سازم.
نکات و آرایه‌ها:
چشم بیمار: چشم خمار؛
نکته: داشتن چشم خمار یکی از معیارهای زیباشناسی در مورد معشوق است.
تکرار: هزاران.
تناسب: مژگان، چشم.
بیت دوم:
معنای بیت دوم:
ای همدم دل و جانم که یاران و عاشقانت را فراموش کرده‌ای، امیدوارم آن روزی که لحظه‌ای از یادت غافل شوم هرگز نیاید.
نکات و آرایه‌ها:
الا: هان، آگاه باش.
همنشین دل: همدم دل و جان.
جناس: یار، یاد.
بیت سوم:
معنای بیت سوم:
دنیا هم کهن و سالخورده است و هم بی‌اساس و بی‌بنیاد، فغان و فریاد که به راحتی عاشقان دلداده‌ای چون فرهاد را می‌کُشد، این دنیا با حیله و نیرنگ‌هایش چنان کاری کرده است که من حتی از جان شیرین خودم نیز دل‌زده و خسته شده‌ام.
نکات و آرایه‌ها:
فرهاد: دلداه و سرسپرده شیرین.
جناس: فرهاد، فریاد.
ایهام تناسب: شیرین؛ ۱. جان شیرین، ۲. شیرین معشوق فرهاد.
بیت چهارم:
معنای بیت چهارم:
دوری از یار چونان آتشی است که از شدت سوز و گداز آن همچون گل غرقِ عرق شده‌ام، ای نسیم سحرگاهی بوی خوشی از آن زلف معطر یار بیاور.
نکات و آرایه‌ها:
آتش دوری: اضافه تشبیهی.
تاب: حرارت.
جناس: غرق، عرق.
باد شبگیر: نسیم سحرگاه.
عرقچین: نوعی کلاه نازک که عرق را جمع می‌کند؛ استعاره از زلف معشوق.
بیت ششم:
معنای بیت ششم:
هر دو عالم، هم فدای معشوق زیبارو و هم فدای ساقی باد؛ چرا که می‌بینم رسیدن به سروریِ جهان، در گرو و وابسته به عشق است.
نکات و آرایه‌ها:
جهان فانی و باقی: دنیای ناپایدار و پایدار.
تضاد: فانی و باقی.
شاهد: زیبارو.
جناس: باقی و ساقی.
طفیل: وابسته، متکی.
بیت هفتم:
معنای بیت هفتم:
اگر محبوب به جای کس دیگری را انتخاب کند، صاحب اختیار است و حق دارد، اما اگر من به جای عشق به محبوب، جان خودم را برگزینم، حرامم باد.
نکات و آرایه‌ها:
جناس: دوست، اوست.
تکرار: گزیدن.
جناس: جان، جای.
تکرار: دوست.
بیت هشتم:
معنای بیت هشتم:
بلبل، صبح به خیر را به زبان نغمه‌خوانی سرود، ای ساقی، کجایی؟ برخیز (جام شرابی بیاور) که تصویر و خیالی که دیشب در خواب دیده‌ام، در سرم غوغا به پا کرده است.
نکات و آرایه‌ها:
صباح الخیر: صبح بخیر.
غوغا کردن: هیاهو به راه انداختن.
دوشین: دیشب.
بیت نهم:
معنای بیت نهم:
اگر در وقت مرگ و در هنگام جان دادن تو روشنی‌بخش بسترم باشی، همان شب مرگ یک‌راست از بستر مرگ به قصر حوران بهشتی خواهم رفت.
نکات و آرایه‌ها:
حورالعین: زن سیاه چشم بهشتی.
شمع بالین: شمع کنار بستر.
مترادف: بالین و بستر.
تناسب: رحلت، جان دادن.
بیت دهم:
معنای بیت دهم:
داستان شور و شوق وصال که در این نوشتار ثبت کرده‌ام یقین بدانید که درست و بی‌غلط است، چرا که حافظ(ایهام) آن را به من آموخته است.
نکات و آرایه‌ها:
حدیث آرزومندی: داستان شور و اشتیاق.
نامه: کتاب، نوشته.
همانا: بی‌شک، یقینا.
ایهام: حافظ؛ ۱. شخص حافظ، ۲. نامی است از نام‌های خداوند.
تلقین: یاد دادن.
